[ Pobierz całość w formacie PDF ]
u Nie koniec na tym. Ponieważ wiele jest rzeczy dzieła, a widząc cześć im i chwałę oddawaj! Zasta
pięknych i pożytecznych, a jedne od drugich się różnią, nów się tylko, że również sami bogowie wskazują tę
bogowie dali ludziom zmysły, odpowiednio przystoso właśnie drogę. Jeżeli inni bogowie, dając nam dobra,
wane do każdego rodzaju zjawisk i rzeczy, i za pośred nie jawią się nigdy człowiekowi na oczy, to cóż dopiero
nictwem tych zmysłów korzystamy z wszelkich dóbr. ten bóg, który zbudował wszechświat i bezustannie '
Obdarzyli nas także rozumem, który jest atrybutem zachowuje w istnieniu! W nim zawiera się pełnia
naszej natury. Za pomocą rozumu przetwarzamy wszystkiego, co piękne i dobre, on swym czcicielom
wrażenia oraz spostrzeżenia zmysłowe w pojęcia, zawsze użycza dóbr niezniszczalnych, zdrowia, mło
utrwalamy rzeczy w pamięci i w ten sposób uczymy dości i szybciej od myśli niezawodnie śpieszy z pomocą
się, do czego służą, i wynajdujemy tysiące sposobów, tam, gdzie jej trzeba. Tego boga, który daje się widzieć
jak zdobyć to, co jest dobre, a oddalić od siebie, co wtedy, gdy tworzy swoje największe dzieła, nie możemy
jest złe. zobaczyć, gdy dziełami tymi zarządza.
12 Prócz tego dali nam bogowie zdolność wypowiadania
Zastanów się także, że jasne i niby dla wszystkich w
myśli; za pomocą tego daru udostępniamy sobie na
widzialne słońce nie pozwala jednak ludziom za długo
wzajem przez naukę wartości i dobra, ustanawiamy
na siebie patrzeć, a gdyby ktoś próbował spojrzeć na
prawa i bierzemy udział w rządzeniu państwem.
nie zuchwale, straciłby wzrok. Co więcej, jeśli chodzi
Jak z tego widać, Sokratesie, bogowie pod każdym nawet o siły posłuszne bogom, stwierdzisz, że są one
względem otaczają ludzi troskliwą opieką. niewidzialne dla oka. Wiadomo przecież, że piorun
Wspomnienia o Sokratesie IV 3 205
204 Wspomnienia o Sokratesie IV 3
ule z całych sił czcić bogów, a przy tym być dobrej
spada z wysoka i że druzgoce wszystko, w co uderza,
myśli i spodziewać się od nich największych dobro*
ale nie jest widzialny ani wtedy, gdy spada, ani gdy
dziejstw. I ten, kto by spodziewał się większych dobro
uderza, ani gdy leci dalej. Wiatrów też nikt nie widzi,
dziejstw od kogoś innego niż od bogów, którzy mogą
choć skutki ich działania są dobrze widoczne i choć
największych użyczyć, byłby człowiekiem wyzutym
spostrzegamy, gdy nadciÄ…gajÄ…. Ale po co daleko szu
z rozumu. Niepodobna też w żaden inny sposób ocze
kać? Oto dusza człowieka, która, jeśli w ogóle coś
kiwać czegoś od bogów, jak starając się im się podobać.
z rzeczy ludzkich, na pewno uczestniczy w naturze
A w jaki inny sposób można bardziej podobać się
boskiej. Jej panowanie w człowieku jest dla nas wi
bogom, niż wypełniając ich wolę?
doczne, nie możemy jednak jej samej zobaczyć. Te
Tak rozprawiał i wedle tych zasad postępował is
sprawy każdy powinien przemyśleć, powinien zwra
Sokrates, ugruntowując w ten sposób w swoich uczniach
cać więcej uwagi na to, co niewidzialne, z widocznych
większą religijność i zdrowsze rozumienie rzeczy.
zaś skutków poznając utajone przyczyny oddawać cześć
boskiej istocie.
w Zapewniam cię, Sokratesie oświadczył Eu-
Rozdział czwarty
tydem że odtąd na każdy, nawet najlżejszy objaw
Sokrates w dyskusji z sofistÄ… Hippiaszem
boskiego działania będę pilnie zwracał uwagę. To
na temat sprawiedliwości
tylko mnie smuci, że człowiek nigdy nie zdobędzie
Jeśli idzie o sprawiedliwość, Sokrates również nie i
się na to, aby bogom złożyć kiedyś należne podzięko
Ukrywał swego zdania, ale nawet czynem dowodził,
wanie za wielkie ich dobrodziejstwa.
co o niej myśli. W życiu prywatnym w stosunku do
16 Niech ciÄ™ to nie smuci, drogi Eutydemie. Znasz
wszystkich postępował zgodnie z nakazem prawa i był
odpowiedz, jaką dał bóg delficki, kiedy ktoś go zapytał,
użyteczny, w życiu publicznym zaś, zarówno w czasie
jak należy bogom składać podziękowania. Odpowiedz
pokoju, jak i wojny, był tak dalece posłuszny władzom
ta brzmiaÅ‚a: «Zgodnie z prawem ojczystym». Otóż
państwowym, oczywiście w sprawach, w których
prawo obowiązujące w tym względzie jest niewątpliwie
ustawy wymagały posłuszeństwa, że wszystkich innych
wszędzie to samo: w miarę swych możliwości należy
obywateli przewyższał subordynacją i lojalnością.
bogom składać ofiary i w ten sposób zjednywać ich
I tak, jako przewodniczÄ…cy na zgromadzeniu ludo- i
Å‚askÄ™.
I wym, nie dopuścił do tego, aby lud przez głosowanie
i? W jakiż inny sposób może ktoś piękniej czy pobożniej
podejmował sprzeczne z prawem uchwały, ale powo
czcić bogów, niż kiedy czyni to, co sami bogowie każą?
Å‚ujÄ…c siÄ™ na autorytet prawa tak zdecydowanie przeciw
Z drugiej strony nie wolno niczego czynić poniżej
stawiał się natarczywym żądaniom ludu, jak nie po
swych możliwości, ponieważ, jeśli ktoś tak postąpi,
trafiłby chyba nikt inny.
da przez to dowód, że wcale nie składa czci bogom.
Podobnie, kiedy kolegium Trzydziestu Tyranów po- 3
Nie należy więc w niczym obniżać swych możliwości,
Wspomnienia o Sokratesie IV 4
206
Wspomnienia o Sokratesie IV 4 207
leciło mu coś, co było niezgodne z prawem, nie usłu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]